Sztum na starych afiszach. Zobacz też mapy i nie tylko z zasobów Biblioteki Narodowej

Polona.pl to jedna z najnowocześniejszych bibliotek cyfrowych na świecie i jednocześnie największa tego typu biblioteka w Polsce. Jej administratorem jest Biblioteka Narodowa - podległa Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego centralna biblioteka państwa, jedna z najważniejszych narodowych instytucji kultury wypełniająca zadania dużej biblioteki naukowej o profilu humanistycznym, głównego archiwum piśmiennictwa narodowego, krajowego ośrodka informacji bibliograficznej o książce, placówki naukowego.

W Polonie Biblioteka Narodowa udostępnia nie tylko swoje zbiory, ale też obiekty innych instytucji – zdigitalizowane przy użyciu najnowocześniejszych technologii, pozwalających uzyskać najwyższą jakość. Są tam książki, stare druki, rękopisy, grafiki, mapy, nuty, fotografie, ulotki, afisze i pocztówki.

W cyfrowej wersji Biblioteki Narodowej można znaleźć ciekawostki dotyczące również Sztumu, także sprzed wieków, ale przede wszystkim przed- i powojenne. Do tych zamierzchłych czasów można sięgnąć dzięki zdjęciu pergaminu Zygmunta I Starego, króla polskiego (1467-1548), który zezwala Łukaszowi biskupowi warmińskiemu na wykupienie wszystkich wsi przynależnych do tentuty zamku Sztum.

Z czasów niemieckiego Sztumu jest m.in. zdjęcie miasta z 1929 roku, a także mapy, w tym także polskie, wydane w 1931 r. przez Wojskowy Instytut Geograficzny w Warszawie.

Afisze i ogłoszenia dają pewne wyobrażenie o pierwszych latach w powojennym mieście. Na przykład w sierpniu 1946 starosta sztumski Józef Grodnicki wydał „odezwę do ludności autochtonicznej powiatu sztumskiego”. Informuje w niej o tym, że „od pewnego czasu na terenie powiatu lansowana jest plotka, jakoby ludność autochtoniczna – zweryfikowana przesiedlona miała być na obszar województw wschodnich.

Plotkę tę rozsiewają elementy wrogie Demokracji Ludowej, wrogie Państwu Polskiemu. Działają w tym kierunku resztki pachołków hitlerowskich, reakcjonistów i malkontentów – nie zadowolonych nigdy z życia - grzmiał starosta z plakatu.

Prosił również, by nie słuchać „podszeptów propagandy wrogów”, oraz by „mącicieli egzystencji, podważających równość i sprawiedliwość społeczną” kierować natychmiast do rąk „Władz Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego”.
"Prawa Wasze na tej ziemi okupiliście własną krwią przez lata niewoli hitlerowskiej i praw tych nikt Wam nie odbierze – zapewniał starosta sztumski."

2 listopada 1946 r. w Sztumie odbył się Wielki Zjazd Autochtonów z Ziemi Malborskiej, Warmii i Mazur. Komitet organizacyjny tworzyli: Jan Szreiber, Franciszek Wojciechowski, Florian Wichłacz, Aleksander Morawski, Franciszek Broda.

Wyrazem naszych uczuć patriotycznych i łączności z macierzą będzie Wielki Zjazd Autochtonów, z szczególnym udziałem członków byłego Związku Polaków w Niemczech oraz innych organizacyj polskich (…). Rodacy! Obowiązkiem każdego autochtona jest wziąć udział w tej Manifestacji. Wykażemy przez to, że w odwiecznej walce z naporem germańskim zwyciężyliśmy i mamy niezłomną wolę przetrwać i żyć dla Polski demokratycznej – można przeczytać na plakacie.

Na afiszu widnieje szczegółowy program: uroczysta msza św żałobna w kościele parafialnym celebrowana przez ks. płk. dr. Władysława Łęgę, apel poległych nad grobem śp. Bolesława Osińskiego, uroczysta akademia w „Domu Kultury” z przemówieniami, wykładami i częścią artystyczną.

Ważne propagandowo wydarzenie miało miejsce 14 grudnia 1947 r. Osadnikom powiatu sztumskiego uroczyście wręczono akty sądowe o dokonanych przewłaszczeniach w księgach gruntowych na przydzielane im gospodarstwa rolne.

Dzień ten będzie symbolicznym podkreśleniem objęcia Ziem Odzyskanych w wieczyste posiadanie przez chłopa polskiego jego warsztatu pracy, jak tego dokonał już robotnik i technik polski, uruchamiając odzyskane porty, fabryki i kopalnie. Uroczystość wręczenia osadnikom aktów przewłaszczeniowych będzie również zadokumentowaniem, że RZĄD DEMOKRATYCZNEJ POLSKI naprawił wiekową krzywdę chłopa polskiego, czyniąc go prawnym dziedzicem ziemi polskiej - informował na plakacie starosta sztumski Józef Grodnicki.

W cyfrowych zbiorach Biblioteki Narodowej znajdują się też wezwania poborowych. Z tych ogłoszeń można się dowiedzieć, że powiat sztumski po wojnie tworzyły: miasto Sztum i Sztum wieś, miasto Dzierzgoń, gmina Dzierzgoń, gminy Świetliki, Bruszwald, Mikołajki, Szropy, Stary Targ, Straszewo.

Działo się też w kulturze. 25 września 1948 r. Koło Amatorsko-Artystyczne Pracowników Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych Oddział Wojewódzki w Gdańsku urządziło w sali Domu Kultury w Sztumie „wieczór humoru, muzyki, śpiewu i tańca” pt. „Cegiełka dla Warszawy”. Początek o godz. 19.
Bilety wcześniej można było nabywać w drogerii u ob. Lewandowskiego.

Po rewii zabawa taneczna do rana. Całkowity dochód przeznacza się na odbudowę Warszawy. Ze względu na wzniosły cel zaprasza Szanowną Publiczność zarówno na rewię, jak i na zabawę

- informowali organizatorzy.

Koło Sceniczne Towarzystwa Teatru i Muzyki Ludowej w Sztumie wystawiło wesołą komedię ludową w trzech aktach pt. „Stary Piechur i Syn Jego Ułan”. Całkowity dochód miał być przeznaczony na fundusz Towarzystwa Pomocy Młodzieży Szkół Wyższych. Przedstawienie odbyło się w Tygodniu Akademickim.

11 kwietnia 1948 r. w sali Domu Kultury o godz. 19 odbył się natomiast spektakl „Koniec Świata”. Wystawiło tę sztukę Koło Dramatyczne „Miłośnicy sceny” przy Związku Byłych Więźniów Politycznych. Przedstawienie organizował Referat Kultury i Sztuki Starostwa Powiatowego w Sztumie. Z afisza można dowiedzieć się, że komedia została zatwierdzona Komisję Repertuarową Ministerstwa Kultury i Sztuki.

W zasobach Polony jest też jeden plakat sportowy. Można dowiedzieć się z niego, że 3 listopada 1946 r. o godz. 14 Gryf Tczew grał z Olympią Elbląg (pisownia oryginalna). Dorośli za bilet musieli zapłacić 30 zł, młodzież i wojsko - 15 zł.